Χριστούγεννα, Πάσχα στη Σκιάθο

               ΠΑΣΧΑ ΣΤΗ ΣΚΙΑΘΟ

  • Πάσχα στη Σκιάθο!
  • Πάσχα στο νησί της Παναγίας της Εικονίστριας!
  • Πάσχα στο νησί των δύο Αλεξάνδρων του Παπαδιαμάντη και του Μωραϊτίδη!
  • Πάσχα στο νησί των Λογίων και των Αγίων  Κολλυβάδων!
  • Πάσχα στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό των Τριών Ιεραρχών!

Από το πρωί της Κυριακής των Βαḯων μέχρι και το βράδυ της Ανάστασης στο κατάφυτο νησί των Βορείων Σποράδων ξεδιπλώνονται τα Πάθη του Κυρίου πλαισιωμένα με θρησκευτικές παραδόσεις μοναδικές. 1 2 3   Ο ναός το πρωί της Κυριακής είναι στολισμένος με κλαδιά βαΐων σύμβολα της νίκης και του θριάμβου. Όλοι μικροί και μεγάλοι κρατώντας τα βαΐων των φοινίκων υποδέχονται τον Βασιλέα τους, τον Λυτρωτή τους. Το βράδυ στο ναό, μέσα σε κατανυκτική ατμόσφαιρα χωρίς ηλεκτρικά φώτα και με το γλυκό φως των κεριών, ψάλλοντας το «Ιδού ο Νυμφίος έρχεται…» βγάζουν οι ιερείς την εικόνα του Νυμφίου Χριστού.

Μ. Δευτέρα, Μ. Τρίτη, Μ. Τετάρτη Και τις τρείς αυτές ημέρες κάθε πρωί διαβάζονται οι Ώρες και τελείται η θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων. Κάθε απόγευμα τελείται το Μ. Απόδειπνο και το βράδυ η αγρυπνία. Η ζωή της ενορίας κατά την διάρκεια της Μ. Σαρακοστής και ιδιαίτερα τη Μ. Εβδομάδα θυμίζει μοναστήρι. Όλοι νηστεύουν, όλοι εκκλησιάζονται. Κανείς δεν μένει ασυγκίνητος μπροστά στο Πάθος του Χριστού.

Μ. Πέμπτη Το πρωί της Μ. Πέμπτης τελείται η θεία Λειτουργία του Μυστικού Δείπνου. Όλοι οι νησιώτες με ευλάβεια κοινωνούν  το Σώμα και το Αίμα του Χριστού. Μετά οι γυναίκες και τα κορίτσια τρέχουν στα φρεσκοασβεστωμένα σπίτια τους για να βάψουν τα κόκκινα αυγά, να ζυμώσουν, να πλάσουν τα κουλούρια και να ψήσουν τις πασχαλινές κουλούρες τις «κοκκώνες». Τα παιδιά γυρίζουν από γειτονιά σε γειτονιά και από  σπίτι σε σπίτι κρατώντας καλαμένιους σταυρούς στολισμένους με δενδρολίβανο και αγριολούλουδα και ψάλλουν το συγκινητικό λαϊκό άσμα «Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα, σήμερα όλοι θλίβονται και τα βουνά λυπούνται…» Το βράδυ όλοι οι χριστιανοί έρχονται για να ακούσουν τα 12 Ευαγγέλια, να συμπορευθούν με τον Χριστό προς τον Γολγοθά και να προσκυνήσουν τα αιμόφυρτα καρφωμένα άχραντα πόδια Του. «Τι αλησμόνητοι εκείνοι οι χρόνοι! Όταν ήμεθα παιδία, του Δημοτικού Σχολείου, ετρέχαμεν όλοι εις τους αγρούς, από την εσπέραν της Μαγάλης Τετάρτης, δια να δρέψωμεν άνθη, κατακόκκινες παπαρούνες, ολίγα ία και κρίνους, κ’ εκλέπταμεν από τους ακανθωτούς φράκτας των κήπων τα πρώτα μπουμπούκια των ρόδων του Απριλίου. Κατεσκευάζομεν καλάμινον Σταυρόν, τον αρματώναμεν, εξεκολλούσαμεν από το Χτωήχι την Σταύρωσιν, και λίαν πρωί της Πέμπτης εγυρίζαμεν εις τα σπίτια, κ’ ετραγωδούσαμεν το ανωτέρω άσμα. Αι ευσεβείς οικοκυράδες μας εφόρτωναν «καλές χρονιές», και μας εφίλευαν, ζεστά ακόμη, τα μόλις βαφέντα κόκκινα αυγά. Με τις ολίγες πεντάρες που μας έδιδαν πότε πότε, αγοράζαμεν σπίρτα, καψύλια, και πυροκρόταλα, δια να εορτάσωμεν εν κρότω την Ανάστασιν.»

Μ. Παρασκευή «Όταν ανέτελλεν η Μαγάλη Παρασκευή, κορίτσια, γυναίκες, παιδιά, με κοφίνας και φορτώματα ανθέων, έτρεχαν εις τον Ναόν, δια να στολίσουν τον Επιτάφιο… Ο στέφανος με τον οποίον εστεφάνωσε τον Χριστόν η ακανθηφόρος Συναγωγή, έπρεπε να εξαλειφθή, να ταφή υπό βουνά ανθέων, τα οποία προσέφερε χαίρουσα και φρίσσουσα η γη, εις εκείνον όστις δι’ αυτών την εζωγράφησε. Και τι θαύμα χάριτος, κομψότητος, καλλονής ήταν ο στολισμός εκείνος του ιερού Κουβουκλίου! … Το απομεσήμερο, αφού εψάλησαν αι Ώραι και ο εσπερινός, και αφού ησπάσθησαν τον Επιτάφιον, έπρεπεν όλα τα παιδία, μεγάλα και μικρά, να περάσουν τρεις φορές αποκάτω από το ιερόν Κουβούκλιον.» Από την ώρα της Αποκαθήλωσης οι καμπάνες του ναού χτυπούν πένθιμα μέχρι και τη δύση του ηλίου υπενθυμίζοντας ότι είναι ημέρα της Σταυρώσεως του Θεμελιωτού της θρησκείας μας. Οι ευλαβείς νησιώτες νιώθουν σαν να έχουν χάσει ένα αγαπημένο μέλλος της οικογένειάς  τους, γι’ αυτό και την ημέρα αυτή δεν στρώνουν τραπέζι, το φαγητό είναι εξαιρετικά λιτό, ενώ άλλοι κάθονται όλο το βράδυ στην Εκκλησία για να ξενυχτήσουν τον νεκρό Χριστό, όπως ακριβώς θα ξενυχτούσαν έναν δικό τους νεκρό.

Μ. Σάββατο Η ακολουθία του Επιταφίου στη Σκιάθο όπως και στο Άγιο Όρος τελείται ξημερώματα του Μ. Σαββάτου. «Μεγάλη κλαγγή κωδώνων μας εξύπνα, την μίαν μετά τα μασάνυχτα».  Όλοι έρχονται στην Εκκλησία για να προσκυνήσουν τον Επιτάφιο. Όλος ο λαός ψάλλει μαζί με τους ψάλτες τα Εγκώμια. Κανείς δεν μπορεί να μείνει ασυγκίνητος. «Οποίον πάθος εις τα θρηνώδη εγκώμια, οποία λυρική δύναμις εν αυτοίς συγκινούσα μέχρι ενδομύχων τον άνθρωπον!» τονίζει ο Παπαδιαμάντης. Στις 4:00 το πρωί γίνεται η περιφορά του Επιταφίου σ’ όλο το χωριό. Το θέαμα είναι υπέρ κατανυκτικό. Οι καμπάνες κτυπούν πένθιμα. Η σελήνη και τα άστρα χαρίζουν το φως τους στο νεκρό Δημιουργό. Τα αηδόνια και τα άλλα πουλιά  χαιρετούν τον Πλάστη τους, ενώ όλος ο κόσμος ψάλλει Επιτάφιους Ύμνους. Η λιτανεία περνά δίπλα από το κύμα.Το φως των κεριών καθρεφτίζεται στη θάλασσα. Τα καλντερίμια ευωδιάζουν θυμίαμα. Οι γειτονιές μοσχοβολούν αρώματα της Άνοιξης. Η πρωινή θαλασσινή αύρα ξυπνά στις ψυχές την προσμονή της Ανάστασης. «Περί ώραν τετάρτην, εγίνετο η έξοδος της ιεράς λιτανείας. Οι κρότοι των κωδώνων μας προέπεμπον, η σελήνη, φθίνουσα, μας προϋπήντα εξανατολών, ο φλοίσβος των κυμάτων εχαιρέτιζε την ιεράν πομπήν από τους αιγιαλούς μας. Το λαμπρόν ορθογώνιον Κουβούκλιον, σελαγίζον από σειράν λαμπάδων, πάμφωτον, εκρατείτο από εξ ρωμαλέους ναυτικούς, ο λαός ηκολούθει λαμπαδηφορών…» « Και η αύρα πραεία εκίνει ηρέμα τους πυρσούς, χωρίς να τους σβήνει, και η άνοιξις έπεμπε τα εκλεκτότερα αρώματά της εις τον Παθόντα και Ταφέντα, ως να συνέψαλλε και αυτή «Ω, γλυκύ μοι έαρ, γλυκύτατόν μοι τέκνον!» και η θάλασσα φλοισβίβουσα και μορμύρουσα παρά τον αιγιαλόν επανελάμβανε «Οίμοι! Γλυκύτατε Ιησού!» «Το ιερόν Επιτάφιον υφίστατο ενίοτε κυματοειδείς λικνισμούς, ως μυστηριώδες πλοίον, το οποίον «σκαμπανεβάζει» εις τας ανωφερείας και κατωφερείας του δρόμου, και ήτο μακρόθεν έκλαμπρον θέαμα. Εις όλα τα παράθυρα και τας πεζούλας των οικιών, πήλινα θυμιατήρια και τινές μεγάλαι κεραμίδες εκάπνιζον, διαχέοντα ευωδίαν…»

Όποιος βρεθεί Μεγάλοι Εβδομάδα στη Σκιάθο και δεν λάβει μέρος σε αυτήν την πρωινή του Μ. Σαββάτου περιφορά του Επιταφίου που γίνεται μόνο στις Ενορίες που κρατούν τα παλιά έθιμα, είναι σαν να μην έκανε Πάσχα στη Σκιάθο. «Ιδού! Ακούονται μακρόθεν ψαλμωδίαι γλυκύταται και τρυφεραί ως κλαυθμοί, ως θρήνοι:-Δος μοι τούτον τον ξένον!…Ψάλλουσι το πομπικόν άσμα. «Τον ήλιον κρύψαντα», το εξόδιον μέλος, το τρυφερόν εκείνο τροπάριον, το οποίον συγκινεί και τα άψυχα:-Δος μοι τούτον τον ξένον!… … Πρέπει να ιδήτε την λιτανείαν του Επιταφίου κατά την αυγήν, ότε δεν είναι ούτε ημέρα ούτε νυξ, ή μάλλον με ολίγην ημέραν και πολλήν νύκτα, με ολίγον φως και με πολλά άστρα, καμμιά φορά με σελήνην λειψίφωτον, ότε το θέαμα γίνεται υπερκατανυκτικόν, με ολίγας αηδόνας και πολλά πρωινά πουλιών χαιρετίσματα, με ολίγον ευωδιάζοντα άρωμα πρωινόν αέρα και με πολύ θυμίαμα· και κάτω το κύμα μελανόφαιον, εφ’ ου ν’ αντανακλώνται των ιερών λαμπάδων αι χρυσαί λάμψεις.» Στις 5:30 περίπου, η λιτανεία φτάνει έξω από το ναό. «Προηγούνται τα εξαπτέτυγα και ο μέγας ξύλινος Άγιος Σταυρός. Είτα ο κλήρος με χρυσά βυζαντινά άμφια, θαύμα υφαντικής και ποικιλτικής εξαίσιον… Και είτα το ιερόν Κουβούκλιον. Τι εύμορφον λεπτούργημα! Ως να είναι εζωγραφισμένον…»  Είναι η στιγμή που γίνεται η αναπαράσταση της εις Άδου Καθόδου του Χριστού, «συνήθεια αρχαιοτάτη εις την νήσον… Παρίσταται κατά τρόπον παράδοξον η σκηνή της εις Άδου καταβάσεως του Σωτήρος…»  Η βαριά ξύλινη πόρτα του ναού είναι κλειστή. Οι ψαλμωδίες σταματούν. Οι καμπάνες σιγούν. Όλοι σιωπούν. Οι ιερείς παίρνουν ευλαβικά το Σώμα του Χριστού από το κουβούκλιο και στέκονται μπροστά στις κλειστές πόρτες που συμβολίζουν τις Πύλες του Άδου. Ο πρώτος εκ των ιερέων εις τύπον του Χριστού «… προσεγγίζων εις  τας πύλας κελεύει επιτακτικώς κρούων αυτάς και κράζων: -Άρατε πύλας οι Άρχοντες ημών, και επάρθητε πύλαι αιώνιοι, και εισελεύσεται ο Βασιλεύς της δόξης. Ο δε έσωθεν των κεκλεισμένων πυλών παρά τα κλείθρα υποκρινόμενος τον Άδην ερωτά αυθαδώς: -Τις εστίν ούτος ο βασιλεύς της Δόξης; Η επιτακτική κέλευσις ως και η αυθάδης ερώτησις επαναλαμβάνονται εκ τρίτου. Και τότε, την τρίτην φοράν, ο ιερεύς ωθών ισχυρώς δια του ποδός και των χειρών τας πύλας, αναφωνεί εν κυριαρχική δυνάμει: -Κύριος των Δυνάμεων, αυτός εστίν ο Βασιλεύς της Δόξης! Και ανοίγει βασιλικώς και αυταρχικώς τας πύλας, και ούτως εισέρχεται εις τον ναόν ο Επιτάφιος.»   Οι Πύλες του Παραδείσου είναι πλέον ανοιχτές!

Στις 9:00 το πρωί του Μ. Σαββάτου γίνεται η Πρώτη Ανάσταση. «Είτα  αφού ανέτειλε το Μέγα Σάββατον, εψάλλετο το «Ανάστα ο Θεός» κ’ εγέμιζεν ο ναός από πέταλα ανθέων, όλη η ημέρα, όπου πρέπει να «σιγά πάσα σαρξ», αφιερώνετο εις τας ετοιμασίας του Πάσχα. Βελάσματα αρνίων, κοπαδίων, κωδωνισμοί, σούβλες, σφάγια, Ανάστασις…» 

Ανάσταση «Γλυκεία Πασχαλιά! Η μήτηρ της χαράς!» Αφού γίνει η Ανάσταση και αστράψει όλος ο ναός και η πλατεία από το φως των πασχαλινών λαμπάδων, τελείται η Αναστάσιμη Θ. Λειτουργία, διαβάζεται ο Κατηχητικός Λόγος και όλοι με λειτουργημένες τις αναστάσιμες λαμπάδες πηγαίνουν στα σπίτια τους για να σκορπίσουν το Άγιο Φως και να απολαύσουν το πασχαλινό τους τραπέζι. «Γλυκοχαράζει πλέον. Ροδίζει εύμορφα η αυγή προσπαθούσα να διασπάση της νυκτός την μαύρην καλύπτραν, ήτις απλούται ακόμη εις το μικρόν χωρίον μου και εις τον εύμορφον λιμένα του, του οποίου τα νερά ακίνητα ησυχάζουν εν τη σιωπηλή της νυκτός γαλήνη. Ούτε ο φλοίσβος ο μελωδικός ακούεται εις την άμμον κάτω. Τα άστρα τρέμουν παιγνιώδη εν τω κυαναυγεί στερεώματι… Δύο ηδύλαλοι αηδόνες κελαδούν περιπαθώς το εωθινόν εν τω κηπαρίω, αφ’ ου αναδίδεται ευωδία μεθυστική αρωμάτον. Ο Αναστάσιμος ύμνος εντός του Ναού αναμέλπεται τόσον περιπαθώς και τόσον γοητευτικώς, ώστε και αυτοί οι παρατεταγμένοι έξω εις την πλατείαν ναύται ίνα πυροβολώσι, λησμονούν το χαρμόσυνον έθιμον, παρασυρόμενοι από τον ηδύν της ψαλμωδίας αντίλαλον. Μέσα εις τους χορούς είχαν καταλάβει τα στασίδια των όλοι οι προύχοντες ένθεν και ένθεν φορούντες τα καλά των, κρατούντες τας λαμπάδας των, σεμνή εν τη όλη απλότητι αυτής παράταξις. Όπισθεν δε δεξιά και αριστερά οι νησιώται όλοι, ναυτικοί και γεωργοί ανάμικτοι. Και προς τούτοις τα παιδία καθένα με το κόκκινον αυγόν εις χείρας, γεμάτα χαράν. Μετ’ ολίγον ρεύμα φωτός εξεχύθη εν τη πλατεία, λαβόν παντοίας ανά τας σκολιάς οδούς διευθύνσεις. Έληξεν η λειτουργία της Αναστάσεως και οι πιστοί νησιώται, κρατούντες αναμμμένην την λαμπάδα του Πάσχα, μετέβαινον εν αγαλλιάσει εις τους οίκους των να φέρωσιν εις αυτούς το φως, την χαράν, την Ανάστασιν. Και ηκούοντο ζωηρώς και χαρμοσύνως διασταυρούμενα ως τρελλά πτηνά του λειμώνος κυνηγούμενα απ’ εδώ και απ’ εκεί: -Χριστός Ανέστη! Και αι απαντήσεις επαναλάμβανον την γλυκείαν προσφώνησιν αντιφωνούσαι: -Αληθώς Ανέστη! ………………………………………………………………………………………………………………………………………………. Ποτέ δεν θα το λησμονήσω! Και μόνον η ανάμνησίς του με γοητεύει και τώρα ακόμη. Τι εύμορφον Πάσχα!» Πρέπει να ζήσεις κι εσύ Πάσχα στο μικρό νησί της Σκιάθου για να αναφωνήσεις κι εσύ από τα βάθη της ψυχής σου μαζί με τον  Αλέξανδρο Μωραïτίδη:  «Ω πατρίς μου μικρά, πόσον μεγάλη είσαι εν τη Θρησκεία σου!»

  1. «Παιδική Πασχαλιά» Αλ. Παπαδιαμάντης
  2. «Από τα νησιώτικα έθιμα» Αλ. Παπαδιαμάντης
  3. «Άρατε Πύλας» Αλ. Μωραïτίδης

  Τα τελευταία χρόνια ο Ιερός Ναός Τριών Ιεραρχών Σκιάθου προχώρησε στην έκδοση ενός Ντοκιμαντέρ που ονομάζεται ΠΑΣΧΑ ΣΤΗ ΣΚΙΑΘΟ. Το DVD περιλαμβάνει όλα αυτά τα μοναδικά εκκλησιαστικά έθιμα της Μ. Εβδομάδας, τα οποία έχουν ζωγραφίσει υπέροχα στα Πασχαλινά τους διηγήματα  ο Παπαδιαμάντης και ο Μωραϊτίδης. Το DVD διατίθεται από τον Ι. Ν. Τριών Ιεραρχών και τιμάται στα 10.(τηλ. 2427021120)  

Comments are closed.